Το κείμενο ασχολείται με τα αγροτικά κινήματα της βορειοδυτικής Πελοποννήσου την περίοδο της σταφιδικής κρίσης και στόχος του είναι να εξετάσει την επιρροή σε αυτά των νέων ριζοσπαστικών ιδεολογιών. Συγκεκριμένα του αναρχισμού, όπως αυτός εκφράστηκε από τις προδρομικές σοσιαλιστικές ομάδες των αστικών κέντρων της περιοχής, κύρια της Πάτρας και του Πύργου.
Στη σταφίδα, ως το βασικό εξαγωγικό προϊόν του ελληνικού κράτους και την αυστηρή της μονοκαλλιέργεια στις περιοχές της βορειοδυτικής Πελοποννήσου, στηρίχθηκε η οικονομική ζωή ολόκληρων περιοχών και πληθυσμών. Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι ότι την αρχική περίοδο της ευμάρειας και του πλούτου ακολουθεί η περίοδος της κρίσης (ως αποτέλεσμα του κλεισίματος της γαλλικής αγοράς και της συνακόλουθης υποβάθμισης του προϊόντος). Ένας κόσμος που «…μια μέρα αίφνης εξύπνησε από πλούσιος φτωχός, από ξεχρέωτος ως το λαιμό χρεωμένος…» και μια κοινωνία «…πλέουσα εις φως και λάμψιν χρυσίου ευρέθη αίφνης εις το σκότος της απελπισίας και της καταστροφής, και εις το σκότος αυτό ωσεί ανανήψων είδε την μαυρομμάταν του μη χρυσίζουσαν πλέον, αλλά μαύρην, και με όλη την γλύκαν της πικράν». 2 Αυτό είναι που γεννά τα αγροτικά κινήματα της περιόδου.
Το 1876 ιδρύεται στην Πάτρα ο «Δημοκρατικός Σύνδεσμος του Λαού» που επιτίθεται στην «…κοινωνική αθλιότητα…» και αναθεματίζει την «…φτώχεια και την αμάθεια…» ως τις «…μεγαλείτεραις πληγαίς του λαού».
Στην σκέψη των Πατρινών ριζοσπαστών η ευμάρεια και ο πλούτος αποτελεί προνόμιο κάποιων κοινωνικών ομάδων και σίγουρα όχι του συνόλου της κοινωνίας.
Μπορούμε να φανταστούμε με μια σχετική ασφάλεια ότι η εμφάνιση των ριζοσπαστών του Δημοκρατικού Συλλόγου καθώς και η πολεμική που ξεκίνησαν εναντίον της «κοινωνικής αθλιότητας», της φτώχειας και της αμάθειας δεν ήταν εν κενώ. Σίγουρα, αρκετοί θα κουνούσαν το κεφάλι τους επιδοκιμαστικά στο στιγματισμό των κοινωνικών δεινών και σίγουρα κάποιοι άλλοι θα αναγνώριζαν με θλίψη στον εαυτό τους το Λαό που επικαλούνταν ο Δημοκρατικός Σύνδεσμος.
Δύο δεκαετίες μετά το βραχύβιο προδρομικό Δημοκρατικό Σύνδεσμο εμφανίζονται οι πρώτες αναρχικές ομάδες του ελλαδικού χώρου, οι αναρχικοί σύλλογοι των δύο μεγάλων αστικών κέντρων, της Πάτρας και του Πύργου. Η μητρική ομάδα της Πάτρας εκδίδει την εφημερίδα «Επί τα Πρόσω» (1896) και του Πύργου την εφημερίδα «Νέον Φως» (1898).
Πώς όλα αυτά τα ταιριάζουν με τον αγροτικό κόσμο και το σταφιδικό ζήτημα, μπορούμε να το δούμε στο παρακάτω άρθρο (που αποτελεί και ένα χαρακτηριστικό δείγμα του προπαγανδιστικού λόγου της ομάδας προς τους χωρικούς)
Οι συντάκτες της Επί τα Πρόσω θεωρούν τον αγροτικό κόσμο κατ’εξοχήν αντικείμενο εκμετάλλευσης και καταπίεσης, χωρίς να τους ξεχωρίζουν από τους εργάτες της πόλης ούτε ως προς αυτό, ούτε ως προς την δυνατότητα ή αναγκαιότητα της προπαγάνδισης σε αυτούς των επαναστατικών ιδεών (το πρόβλημα του ΄΄επαναστατικού υποκειμένου΄΄ ή η θέση του αγρότη στη παραγωγική διαδικασία, που προβλημάτισε τους πρώτους Έλληνες μαρξιστές θεωρητικούς 9 ). Έτσι… «εν ταις μεγάλαις πόλεσι γνωρίζουσιν ολιγώτερον τους χωρικούς και τους αγροτικούς πληθυσμούς. Α! ιδού στάδιον εργασίας, εις μέρος ενθουσιώδης προπαγάνδα επιβάλλεται…παν κίνημα μεταρρυθμιστικόν όπερ θέλει γίνη άνευ αυτών είναι μοιραίως κίνημα αποτυχών»
αναρχισμός και αγροτικά κινήματα στην πελοπόννησο της σταφιδικής κρίσης