- Κι αν το κεφάλαιο εξακολουθεί να σκορπά το θάνατο, δε θα σταματήσει να γεννά τους νεκροθάφτες του – ενάντια στην πολιτική του lockdown, για τις ανάγκες μας
Οκτώ μήνες μετά την έναρξη της πανδημίας από τον Covid-19, ο παγκόσμιος καπιταλισμός εξακολουθεί να βρίσκεται στη δίνη της μεγαλύτερης υγειονομικής κρίσης της ιστορίας του, τουλάχιστον τα τελευταία εκατό χρόνια. Μετά το διάλειμμα του καλοκαιριού, η πανδημία εξαπλώνεται πάλι στην Ευρώπη -στη βόρεια και νότια Αμερική δεν σταμάτησε ποτέ- με μεγαλύτερη σφοδρότητα τουλάχιστον όσον αφορά την ταχύτητα μετάδοσης και τον αριθμό όσων μολύνονται. Τα κρατικά συστήματα περίθαλψης δοκιμάζονται ξανά, ολόκληρες γεωγραφικές περιοχές ή ακόμα και χώρες μπαίνουν σε καθεστώς lockdown. Ένα δεύτερο μεγάλο κύμα ήταν ένα πιθανό σενάριο για την εξέλιξη της πανδημίας, τουλάχιστον για όσους και όσες ήταν καχύποπτοι απέναντι στις αφηγήσεις θριάμβου που κατασκεύαζαν τα κράτη για τον εαυτό τους μετά το πρώτο κύμα• το ελληνικό κράτος διέπρεψε σε τέτοιες αφηγήσεις. Η κυριαρχία βρίσκεται σε κατάσταση πανικού. Τα επιστημονικά φερέφωνα της κυβέρνησης αλλάζουν κάθε δεύτερη μέρα τις εισηγήσεις που κάνουν για καινούργια μέτρα -υποτίθεται με ορίζοντα 15ημέρου- οι προσδοκίες των κρατικών υπαλλήλων διαψεύδονται η μία μετά την άλλη και η υγειονομική διαχείριση μετασχηματίζεται όλο και πιο πολύ σε ζήτημα δημόσιας τάξης: απαγόρευση κυκλοφορίας, πρόστιμα για μη χρήση μάσκας, λουκέτο σε κάθε βαθμίδα της εκπαίδευσης, αποκλεισμός εκτεταμένων ζωνών της κατανάλωσης.
- Ο φόβος της πανδημίας δε θα μας αναγκάσει να υποστείλουμε τη σημαία της αμφισβήτησης
Είναι πλέον κοινότυπο να πούμε ότι η ζωή μας πάει απ’ το κακό στο χειρότερο και δεν φαίνονται στον ορίζοντα καλύτερες μέρες. Η υγειονομική κρίση και η έλευση του δεύτερου κύματος της πανδημίας έδειξε τα όρια των μερικών και ανεπαρκών μέτρων αντιμετώπισής της. Το οικοδόμημα περί πετυχημένης διαχείρισης κατέρρευσε σαν πύργος από τραπουλόχαρτα στα μέσα του Οκτωβρίου οδηγώντας την κυβέρνηση σε σπασμωδικές κινήσεις και σε καθολικό lockdown, με ταυτόχρονη απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύχτα. To lockdown εμφανίζεται ως η μοναδική πρόταση για την «προστασία της δημόσιας υγείας».
Η εναλλαγή πολιτικών και υπουργικών αποφάσεων που έχει γίνει καθημερινότητα και ζήτημα ωρών δεν έχει προηγούμενο. Δεν θα γίνει lockdown, τελικά γίνεται, τα σχολεία θα παραμείνουν ανοιχτά, τελικά κλείνουν, η διασπορά του ιού σχετίζεται με τον τουρισμό, τελικά κύριοι υπαίτιοι είναι οι «δραστήριοι» νέοι. Ένα πράγμα είναι σίγουρο, το κυβερνητικό επιτελείο τα ‘χει χαμένα και αδυνατεί να σταματήσει (ή να αποκρύψει) όχι μόνο την κατάρρευση του δημοσίου συστήματος υγείας αλλά και την κατρακύλα που έχει πάρει το οργανωτικό του σχέδιο. Γι’ αυτό και πασχίζουν κυβερνώντες και πολιτικοί, επιδημιολόγοι και ειδικοί με ιατρικό μανδύα ή όχι, μεγαλοδημοσιογράφοι και ΜΜΕ -όλα τα δεκανίκια στήριξης του κεφαλαίου- να μας πείσουν μέσω του φόβου για την επιτακτικότητα και αναγκαιότητα του lockdown και των απαγορεύσεων κίνησης (εκτός βέβαια αν είναι να πάμε για δουλειά). Στον δυτικό καπιταλιστικό κόσμο, τα κράτη πρέπει να «πείθουν» ότι προσπαθούν στο μέγιστο να διαφυλάξουν την ανθρώπινη ζωή -τουλάχιστον αυτή που έχει χαρτιά και κάποια υποτυπώδη δικαιώματα. Πρέπει όμως και να τα καταφέρνουν κιόλας· και αυτό για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί οι εργαζόμενοι και εργαζόμενες, ορατοί ή αόρατοι είτε τους κολλάνε ένσημα τα αφεντικά είτε όχι, αποτελούν το απαραίτητο γρανάζι της καπιταλιστικής ατμομηχανής και δεύτερον γιατί μια πιθανή αδυναμία προστασίας της ζωής μπορεί να οδηγούσε σε γενικευμένη απορρύθμιση και απονομιμοποίηση του υπάρχοντος τρόπου οργάνωσης των κοινωνικών σχέσεων. Και αυτό είναι κάτι που λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τα καπιταλιστικά κράτη.
Από τη στιγμή που το lockdown «θεωρήθηκε» ως το μάξιμουμ μέτρο αντιμετώπισης του κορονοϊού, τότε κάθε άλλο κράτος που δε θα λάμβανε το αντίστοιχο αυτό μέτρο -ακόμα και αν πράγματι δεν ήθελε- θα έχανε την αξιοπιστία μεταξύ των πολιτών του, σε περίπτωση που τα πράγματα ξέφευγαν. Είναι επίσης ξεκάθαρη η αδυναμία των -ήδη απαξιωμένων και λάθος προσανατολισμένων- δημοσίων συστημάτων περίθαλψης να προστατέψουν το 10% αυτών που θα νοσήσουν βαριά (ηλικιωμένοι, ευπαθείς ομάδες) και θα χρειαστούν εξειδικευμένη υποστήριξη της ζωής (ΜΕΘ). Αυτή η αδυναμία, είναι που καθιστά το lockdown μια προσωρινή και επαναλαμβανόμενη λύση αποσυμφόρησης των νοσοκομείων. Δεν μας φαίνεται παράλογο ο Μητσοτάκης και το επιτελείο του να προτίμησε να θυσιάσει ένα μέρος της παραγωγής, μέσω της καθολικής αναστολής, με σκοπό την μετακίνηση της υγειονομικής κρίσης στην οικονομική σφαίρα έτι ώστε αύριο -σε αγαστή συνεργασία με τα αφεντικά μας- να μας ζητάει να βάλουμε πλάτη στις θυσίες που έκαναν για να μας σώσουν (που αν δε το κατάφεραν θα φταίει η «ατομική ευθύνη» που δεν επιδείξαμε). Τα «προσωρινά» μέτρα ή απαγορεύσεις για την «προστασία της υγείας μας» είναι ο μελλοντικός λογαριασμός που μας έχει πιστωθεί, για το ξεπέρασμα της κρίσης. Μεθοδεύεται ήδη η επιστροφή στην ανεργία ή την εργασία με χειρότερους όρους διαμέσου και των νέων οικονομικών και εργατικών μεταρρυθμίσεων που ήδη περνάνε (πτωχευτικός κώδικας) ή πρόκειται να περάσουν. Τελευταίο και ιδιαίτερα σημαντικό, το lockdown έρχεται να περιορίσει οποιαδήποτε προσπάθεια αμφισβήτησής του, εναντίωσης στην κυρίαρχη πολιτική και να αποκόψει κάθε δημόσια, κινηματική και ταξική αντενέργεια. Το κράτος είναι αυτό που αποφασίζει τι, πότε και πώς θα λέγεται κάτι.
- Σημειώσεις για την τηλεργασία και την επέκταση της ελαστικής εργασίας από την πίσω πόρτα
Η τηλεργασία ως μορφή εργασίας υπάρχει παγκοσμίως εδώ και περίπου 25 χρόνια. Aρκετά πράγματα να έχουν γραφτεί γι’ αυτήν, όπως θα δούμε και παρακάτω. Σε πολλές χώρες έχει υιοθετηθεί σε έναν ευρύ βαθμό εδώ και αρκετό καιρό(π.χ. Δανία, Ολλανδία, Σουηδία κλπ.). Στην Ελλάδα όμως, η χρήση της ήταν αποσπασματική, και σημαντικότερα, μη θεσμοθετημένη αυστηρά. Υπήρχε κυρίως σαν μια διευκόλυνση που παρείχε ο εργοδότης στον εργαζόμενο, όταν ο τελευταίος για κάποιο λόγο ήθελε να εργαστεί κάποιες μέρες από το σπίτι. Άλλωστε, το εγχώριο κεφάλαιο είναι διστακτικό, χωρίς να έχει κάποια σαφή στρατηγική για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της εργασίας. ’Ετσι, η Eλλάδα παραμένει ουραγός μεταξύ των 28 μελών της ΕΕ στις ψηφιακές δεξιότητες και την ωριμότητα των επιχειρήσεων.
Παρ’όλα αυτά, το ξέσπασμα της επιδημίας Covid-19 υπήρξε η αφορμή ώστε τους τελευταίους μήνες να ξεκινήσει μια διαδικασία ραγδαίας αντιστροφής αυτής της κατάστασης. Σε διάφορους κλάδους οι εργοδότες αναγκάστηκαν να καταφύγουν στην τηλεργασία για να συντηρήσουν την επιχείρηση τους. Έτσι, πολλές και πολλοί από εμάς βρεθήκαμε ξαφνικά, καθισμένοι μπροστά από ένα PC ή tablet ατελείωτες ώρες, ακόμη και εκτός ωραρίου. Θέλοντας να κατανοήσουμε την παρούσα συνθήκη αναρωτηθήκαμε αν αυτή η απότομη αλλαγή είναι κάτι προσωρινό ή μια νέα κανονικότητα. Αναρωτηθήκαμε επίσης, με ποιούς τρόπους μπορούν τα αφεντικά, να αξιοποιήσουν την τεχνολογία και την τηλεργασία για την αύξηση των κερδών τους, την απαλλαγή τους από λειτουργικά έξοδα, την αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής ισχύς των εργαζομένων (εξαιτίας της αυξανόμενης απομόνωσής τους) και τέλος τον μετασχηματισμό της εργασίας.
- Να σταθούμε όρθιοι και όρθιες σ’ έναν κόσμο που γυρίζει ανάποδα.
Κομβόι φορτηγών με φέρετρα που φεύγουν από νοσοκομεία και τμήματα επειγόντων, όπου εφαρμόζεται διαλογή τύπου πολέμου (triage), για να αποφασίζεται ποιος αξίζει να περιθαλπεί και ποιος θα αφεθεί στα χέρια του αγίου πέτρου. Απαγόρευση της κυκλοφορίας και στρατός στους δρόμους αρκετών ευρωπαϊκών χωρών. Καμπάνια «μένουμε στο σπίτι» (για να σαπίσουμε μαζί με τα έπιπλά μας) και μονότονη επανάληψη του τροπαρίου της «ατομικής ευθύνης» από όσους φρόντισαν να αποποιηθούν κάθε πολιτική ευθύνη για την καταστροφή του δημόσιου συστήματος περίθαλψης, που οι ίδιοι προκάλεσαν. Κι ένας διάχυτος φόβος να σκεπάζει τα πάντα και να απειλεί την παράλυση κάθε κριτικής σκέψης. Μοιάζει φριχτά κοινότοπο, αλλά είναι εξόχως εύστοχο: αυτή η πραγματικότητα κάνει κάθε επιστημονική φαντασία κοινότοπη και βαρετή.
Είναι σ’ αυτή τη συγκυρία, πιο επιτακτική από ποτέ, η ανάγκη να μπορέσουμε να διακρίνουμε την πραγματικότητα της απειλής για τη δημόσια υγεία λόγω της επιδημίας του κορονοϊού, από την πολιτική διαχείρισή της από το κράτος. Η επιδημία από τον κορονοϊό είναι μια σοβαρή ιστορία. Είναι πραγματική απειλή για τη δημόσια υγεία, γιατί είναι πραγματικά τα κορμιά όσων πέφτουν. Η συντριπτική τους πλειοψηφία προφανώς, από την τάξη μας, ας μην μας ξεγελάει το πόσο πολλά αφεντικά, πολιτικοί και διάσημοι ποζάρουν αυτάρεσκα με την ήπια νόσο τους, αφού μόνο αυτοί έχουν τα λεφτά για να πληρώσουν το τεστ στα ιδιωτικά μαγαζιά της υγείας. Το να παραδεχτούμε αυτό το πράγμα, δεν σημαίνει ότι συναινούμε στην πολιτική διαχείριση της επιδημίας από το κράτος και τους ειδικούς του, που μέρα με τη μέρα αποδεικνύουν όχι μόνο την ανικανότητα, αλλά και την επικινδυνότητά τους. Όταν ο ΕΟΔΥ¹, συμβούλευε τους γιατρούς του νοσοκομείου της Αμαλιάδας, ότι οι ασθενείς με μια ιδιόμορφη πνευμονία, που είχαν έρθει από τα Ιεροσόλυμα, δεν είχαν κορονοϊό, επειδή δεν ενέπιπταν στον ορισμό του ύποπτου κρούσματος, ή όταν συμβουλεύει ασθενείς με πυρετό να μένουν σπίτι (όπως την 41χρονη στην Καστοριά), μέχρι να εμφανίσουν δύσπνοια ακόμα και σήμερα, δεν αμφισβητεί απλώς τις βασικές αρχές ενός κλάδου γνώσης 2500 χρόνων (όλη η ιατρική βασιζόταν από τη συγκρότησή της και μέχρι σήμερα στο ιστορικό και στην κλινική εξέταση του ασθενούς και όχι στην τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του), αλλά είτε δρα ως εγκληματική οργάνωση διασποράς της νόσου και αύξηση της θνησιμότητάς της, είτε ως ένα γραφειοκρατικό και ανίκανο να επιτελέσει τον ρόλο του θεσμικό όργανο (να ακούμε τους ειδικούς και την «επιστημονική κοινότητα» συνάδελφοι και σύντροφοι;).
