Τα δοκίμια που συγκεντρώνονται εδώ. γραμμένα από διαφορετικά πρόσωπα, είναι λογικό να έχουν αντιφατικές μεταξύ τους κρίσεις. Πρόθεση μας άλλωστε δεν ήταν να παρουσιάσουμε μια σειρά “αγιογραφιών”. Κείμενα διεισδυτικά και πρωτότυπα, αποδεικνύουν ότι όταν η ερμηνεία και η κριτική έργων και προσώπων γίνεται με πάθος και γνώση, ανοίγουν νέους δρόμους κατανόησης του κόσμου.
Η ανθολογία αυτή, όπου αναρχικοί γράφουν για λογοτέχνες και λογοτέχνες για αναρχικούς, μας υπενθυμίζει ότι ο Πιοτρ Κροπότκιν έγραψε μια ολόκληρη ιστορία της Ρώσικης λογοτεχνίας, χωρίς ούτε στιγμή να πάψει να ασχολείται με την υπόθεση της Αναρχίας και της ανθρώπινης χειραφέτησης η πανταχού παρούσα στις επαναστατικές διεργασίες του καιρού της Έμμα Γκόλντμαν έγραψε σημαντικά δοκίμια για τον Τολστόι, τον Ίψεν, τον Γέητς, ο μαρτυρικός Γκούσταβ Λαντάουερ για τον Ντοστογιέφκσι, τον Τολστόι, τον Στρίντμπεργκ, τον Ουίτμαν, τον Όσκαρ Ουάιλντ κ.ά. καθώς και ότι σπουδαίοι λογοτέχνες και συγγραφείς (ο Μιρμπώ, ο Ζολά, ο Μπλοκ κ.ά) έκαναν την αντίστροφη διαδρομή κι έγραψαν δοκίμια για εμβληματικές μορφές του αναρχικού κινήματος, για να μην μιλήσουμε και για σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής, όπως ο Γκέρτσεν, όπου τα όρια δοκιμίου και ποίησης συχνά χάνονται στην αριστουργηματική γραφή του.
Οι σελίδες του βιβλίου αυτού μας υπενθυμίζουν και κάτι ακόμα: ότι η μοίρα των ανθρώπων και των κοινωνιών έχει καταγραφεί λεπτομερώς στην ιστορία της πραγματικής λογοτεχνίας και όποιος θέλει να διερωτηθεί γι’ αυτήν, όποιος θέλει να την αλλάξει, αργά ή γρήγορα θα προσφύγει και στις σελίδες της. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)
Περιεχόμενα:
Καρλ Σάντμπεργκ, Έννομη του θανάτου μεσονύχτια ώρα
Ζ. Δ. Αϊναλής, Εισαγωγή
Αντί προλόγου: Ρέντσο Νοβατόρε, Πλάνητες του πνεύματος
Αλέξανδρος Γκέρτσεν, Π. Ζ. Προυντόν (Αποσπάσματα)
Εμίλ Ζολά, Προυντόν και Κουρμπέ
Πιοτρ Κροπότκιν, Σχετικά με τον μηδενισμό και το μυθιστόρημα “Πατέρες και γιοι” του Τουργκένιεφ
Πιοτρ Κροπότκιν, Ντοστογιέφσκι
Οκτάβ Μιρμπώ, Ένας τρελός
Πωλ Αντάμ, Εγκώμιο του Ραβασόλ
Έμμα Γκόλντμαν, Χένρικ Ίψεν. Ένας εχθρός της κοινωνίας
Έμμα Γκόλντμαν, Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέητς. Εκεί όπου δεν υπάρχει τίποτα
Έμμα Γκόλντμαν, Το ρώσικο θέατρο: Λέων Τολστόι. Η δύναμη του σκότους
Γκούσταβ Λαντάουερ, Λέων Νικολάγιεβιτς Τολστόι
Λουίτζι Γκαλεάνι, Λέων Τολστόι (1828-1910)
Ιππόλυτος Χάβελ, Ένας ανήθικος συγγραφέας
Αλέξανδρος Μπλοκ, Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν
Κώστας Δεσποινιάδης, Επίμετρο “Αναρχικοί και Λογοτεχνία”