Η επαναστατική ορμή των πρώτων ημερών της αντίστασης έπρεπε άραγε να ανακοπεί προς «όφελος» του ένοπλου αγώνα ενάντια στον Φράνκο, ή έπρεπε να αναπτυχθεί μέχρι εκεί που οι εργάτες μπορούσαν και ήταν προετοιμασμένοι; Ήταν η κατάσταση τέτοια ώστε να μπορεί να θριαμβεύσει η κοινωνική επανάσταση και, αν όχι, ποιος έπρεπε να είναι ο ρόλος των επαναστατών εργατών; Το πέρασμα του χρόνου δεν κατέστησε τα ερωτήματα αυτά απλώς ακαδημαϊκά. Για τους Ισπανούς εργάτες που συνέχισαν τον αγώνα ενάντια στον Φράνκο μέσα στην Ισπανία ή από την εξορία, τα ζητήματα αυτά είναι άκρως χειροπιαστά και αμφιλεγόμενα. Κι ωστόσο θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι να γραφεί μια πλήρης κι αντικειμενική ιστορία της Ισπανικής Επανάστασης. Πληθώρα ντοκουμέντων είτε είναι θαμμένα στα αρχεία οργανώσεων είτε διεσπαρμένα και οι προσωπικές μαρτυρίες όσων έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο δεν έχουν ακόμη καταγραφεί.
«Θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να αντλήσουμε τα διδάγματα της Ισπανικής Επανάστασης με βάση μια αναρχική οπτική αλλά και με μετριοφροσύνη και κατανόηση, δίχως να εμποδιζόμαστε από ένα ψευδές αίσθημα αφοσίωσης ή από καιροσκοπικές ερμηνείες,. Είμαι πεπεισμένη ότι το κίνημά μας θα χάσει το ηθικό του και θα εξασθενίσει περισσότερο από τον τυφλό και άκριτο θαυμασμό, παρά από την παραδοχή των σφαλμάτων του παρελθόντος.» ΜΑΡΙ-ΛΟΥΙΖ ΜΠΕΡΝΕΡΙ
“…Μεταξύ των άλλων δυσκολιών, δεν είναι μικρότερης σημασίας η ριζική διαφορά οπτικής τόσο στην Ισπανία όσο και στην εξορία, ανάμεσα σ’ εκείνους τους Ισπανούς αγωνιστές που θέλουν να οδηγήσουν το επαναστατικό κίνημα στην αρχική παραδοσιακή του αντικυβερνητική, αντισυνεργασιακή θέση και σ’ εκείνους που η εμπειρία των γεγονότων των ετών 1936-39 τους εδραίωσε την πεποίθηση ότι το επαναστατικό κίνημα πρέπει να συνεργάζεται με την κυβέρνηση και τους κυβερνητικούς θεσμούς, διαφορετικά θα εξαφανιστεί Η παρούσα μελέτη προσφέρεται έτσι σαν μια πολύ μετριοπαθής απόπειρα διασαφήνισης και ερμηνείας ορισμένων από τα πολλά ζητήματα της Ισπανικής Επανάστασης…”